اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی یک اختلال روانی شدید است که به صورت روان پریشی(سایکوز) و اغلب همراه با بدگمانی (پارانویا) و هذیان ظاهر می شود. برای تشخیص، دست کم وجود یکی از علائم هذیان، توهم یا گفتار نامنظم لازم است. علائم اغلب در مردان در اواخر نوجوانی و اوایل 20 سالگی و در بانوان در دهه 20 یا اوایل 30 سالگی ظاهر می شود.
علت های ایجاد اسکیزوفرنی به طور کامل شناخته نشده است. این بیماری ممکن است به عنوان یک اختلال ناهمگن و در اثر ترکیبی از عوامل بیوشیمیایی، ژنتیکی، ساختاری، تغذیه ای و محیطی (از جمله عفونت ها و سموم) ایجاد شود. همچنین نقش وراثت در ایجاد اسکیزوفرنی، حدود 80 درصد برآورد شده است.
افراد مبتلا به بیماری های شدید روانی بیش از سایر گروه ها در معرض اضافه وزن، سیگار کشیدن و ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون هستند. سندرم متابولیک و سایر عوامل خطر قلبی-عروقی و کاهش امید به زندگی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع است.
تغییر متابولیسم بدن در بیماران اسکیزوفرنی
به نظر می رسد که اسکیزوفرنی با تغییر در متابولیسم همراه باشد. به طوری که کاهش نیاز به انرژی در این جمعیت مشاهده شده است. داروهای ضد روان پریشی مورد استفاده در این بیماری در کاهش نیاز به انرژی دخیل است. افزایش وزن ایجاد شده پس از شروع داروهای ضد روان پریشی، یکی از دلایل شایع بیماران در قطع داروهای موردنیاز است. به نحوی که گزارش شده است بیماران پس از چندین سال، افزایش وزن بین 11 تا 27 کیلو گرم را تجربه می کنند. در صورت اجرای برنامه های مدیریت وزن از طریق مراجعه منظم به متخصص تغذیه و هدف گذاری، بسیاری از بیماران مایل، قادر و موفق به کاهش وزن هستند. درمان رفتاری گروهی در جلوگیری از افزایش وزن و دستیابی به کاهش وزن، موفقیت آمیز بوده است.
به علاوه مشاهده شده که در این بیماری، میزان اسیدهای چرب ضروری در غشاء و گلبول های قرمز پایین است، اما به نظر نمی رسد که این امر مربوط به دریافت رژیم غذایی باشد، بلکه مربوط به متابولیسم تغییر یافته چربی ها در بدن است. نقش مکمل ها نیز در افزایش سطح این اسیدهای چرب در غشای سلولی و گلبول های قرمز موثر نشان داده شده است. بنابراین می توان مصرف بالای روغن ماهی را در این زمینه مفید ارزیابی کرد.
نتایج یک مطالعه مروری نیز نشان داد که کمبود ویتامین D و «فولات» با بروز علائم شدیدتری از اسکیزوفرنی در ارتباط است. اما این مطالعه عنوان کرد که مطالعات بیشتر و با کیفیت بالاتری برای نتیجه گیری قطعی موردنیاز است.
آیا دریافت گلوتن باید در بیماران اسکیزوفرنی محدود شود؟
همچنین بیش از 40 سال است که تاثیر مصرف «گلوتن» (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) و «کازئین» (نوعی پروتئین موجود در شیر و محصولات لبنی) در اسکیزوفرنی مورد تردید واقع شده است.
توصیه می شود افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از نظر مارکرهای خونی اختصاصی برای غربالگری بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن (حتی در غیاب علائم گوارشی) بررسی شوند. در صورت مثبت بودن این آزمایش‌ها، امتحان کردن رژیم غذایی عاری از گلوتن، ضروری است و حتی در صورت منفی بودن آزمایش‌ها، امتحان کردن چنین رژیمی معقول است.
دارا بودن الگوی غذایی منظم نیز در این بیماری توصیه شده و پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای می تواند موثر باشد.در نهایت از آنجایی که برخی از داروهای ضد روان پریشی با مصرف برخی از مواد غذایی تداخل دارد، مشاوره با یک رژیم شناس در این زمینه توصیه می شود.
«مهسا مؤذن»، دکترای تخصصی علوم تعذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی یک اختلال روانی شدید است که به صورت روان پریشی (سایکوز) و اغلب همراه با بدگمانی (پارانویا) و هذیان ظاهر می شود. برای تشخیص، دست کم وجود یکی از علائم هذیان، توهم یا گفتار نامنظم لازم است. علائم اغلب در مردان در اواخر نوجوانی و اوایل 20 سالگی و در بانوان در دهه 20 یا اوایل 30 سالگی ظاهر می شود.
علت های ایجاد اسکیزوفرنی به طور کامل شناخته نشده است. این بیماری ممکن است به عنوان یک اختلال ناهمگن و در اثر ترکیبی از عوامل بیوشیمیایی، ژنتیکی، ساختاری، تغذیه ای و محیطی (از جمله عفونت ها و سموم) ایجاد شود. همچنین نقش وراثت در ایجاد اسکیزوفرنی، حدود 80 درصد برآورد شده است.
افراد مبتلا به بیماری های شدید روانی بیش از سایر گروه ها در معرض اضافه وزن، سیگار کشیدن و ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون هستند. سندرم متابولیک و سایر عوامل خطر قلبی-عروقی و کاهش امید به زندگی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع است.
تغییر متابولیسم بدن در بیماران اسکیزوفرنی
به نظر می رسد که اسکیزوفرنی با تغییر در متابولیسم همراه باشد. به طوری که کاهش نیاز به انرژی در این جمعیت مشاهده شده است. داروهای ضد روان پریشی مورد استفاده در این بیماری در کاهش نیاز به انرژی دخیل است. افزایش وزن ایجاد شده پس از شروع داروهای ضد روان پریشی، یکی از دلایل شایع بیماران در قطع داروهای موردنیاز است. به نحوی که گزارش شده است بیماران پس از چندین سال، افزایش وزن بین 11 تا 27 کیلو گرم را تجربه می کنند. در صورت اجرای برنامه های مدیریت وزن از طریق مراجعه منظم به متخصص تغذیه و هدف گذاری، بسیاری از بیماران مایل، قادر و موفق به کاهش وزن هستند. درمان رفتاری گروهی در جلوگیری از افزایش وزن و دستیابی به کاهش وزن، موفقیت آمیز بوده است.
به علاوه مشاهده شده که در این بیماری، میزان اسیدهای چرب ضروری در غشاء و گلبول های قرمز پایین است، اما به نظر نمی رسد که این امر مربوط به دریافت رژیم غذایی باشد، بلکه مربوط به متابولیسم تغییر یافته چربی ها در بدن است. نقش مکمل ها نیز در افزایش سطح این اسیدهای چرب در غشای سلولی و گلبول های قرمز موثر نشان داده شده است. بنابراین می توان مصرف بالای روغن ماهی را در این زمینه مفید ارزیابی کرد.
آیا دریافت گلوتن باید در بیماران اسکیزوفرنی محدود شود؟همچنین بیش از 40 سال است که تاثیر مصرف «گلوتن» (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) و «کازئین» (نوعی پروتئین موجود در شیر و محصولات لبنی) در اسکیزوفرنی مورد تردید واقع شده است.توصیه می شود افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از نظر مارکرهای خونی اختصاصی برای غربالگری بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن (حتی در غیاب علائم گوارشی) بررسی شوند. در صورت مثبت بودن این آزمایش‌ها، امتحان کردن رژیم غذایی عاری از گلوتن، ضروری است و حتی در صورت منفی بودن آزمایش‌ها، امتحان کردن چنین رژیمی معقول است.دارا بودن الگوی غذایی منظم نیز در این بیماری توصیه شده و پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای می تواند موثر باشد. در نهایت از آنجایی که برخی از داروهای ضد روان پریشی با مصرف برخی از مواد غذایی تداخل دارد، مشاوره با یک رژیم شناس در این زمینه توصیه می شود.
«مهسا مؤذن»، دکترای تخصصی علوم تعذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز